“Uluk imi halimar iha jardín palasiu prezidensial ka lae?” “Lae, tanba seguransa hirus”
“Agora bele ona? ” “Sim bele ona! Tanba Avó Ramos mak haruka!”
Dada-lia entre labarik iha palasiu prezidensial no jornalista RTTL,ep, Manuel Gusmão, ne’ebé destakadu iha palasiu prezidensial, Bairro Pite Dili.
Palacio prezidensial ai-tarak Dili. Hale’u ho lutu besi-asu be as. Fatin luxu ne’ebé prezidente repúblika hala’o nia knar iha laran.
Bainhira rona naran palasiu, mosu iha ema hotu nia hanoin, fatin luxu, povu ain-tanan labele sama nia resintu.
Palacio prezidensial iha Bairro Pite Dili, bainhira tama husi portaun boot, iha liman loos, iha jardín ne’ebé hale’u ho du’ut matak, iha jardín laran ne’e, iha pixina ki’ikoan ida iha laran. Pixina ne’e sai fatin halimar ba labarik hodi hariis no haklalak.
“Oiii…huuummm Bee gaya loos…haksoit tama ba Bee laran” labarik sira haklalak iha pixina ki’ikoan iha palasiu prezidensial nia oin.
Iha tinan lima nia laran (2017-2022) palasiu prezidensial nia portaun taka metin ba labarik no povu ain-tanan atu sama nia jardín. Labarik sira hare palasiu prezidensial nia odamatan hanesan ai-tarak mak falun metin, la fó fatin ba labarik sira atu halimar iha jardín.
Uluk, eis Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lu-Olo sei tuur iha palasiu prezidensial da repúblika, utiliza duni palasiu hanesan fatin ba liu-rai tanba ema ain-tanan labale hakbesik ba palasiu prezidensial nia lutu tanba seguransa la fó fatin.
Jornalista RTTL,ep, Manuel Gusmão, destakadu iha palasiu prezidensial, dada-lia ho labarik sira ne’ebé halimar iha palasiu prezidensial. Labarik sira ne’e ke’e sai sentimentu ne’ebé durante ne’e falun metin iha laran.
“Uluk imi mai hariis iha palasiu ka lae?” Jornalista husu ba labarik Ezildo das Dores Brito, iha resintu palasiu prezidensial. 100622.
“Uluk ami mai iha lutu li’ur de’it mós seguransa hirus” Ezildo hatán nia kolega sira hatán ho hamnasa, hatudu nia haksolok tanba ohin loron palasiu livre ba sira.
“Maun, palasiu ne’e uluk tama ladi’ak. So uluuuuk…agora fasil” Labarik isin morena ida, Ezildo nia kolega hakilar husi kotuk.
Labarik sira ne’ebé ba hariis iha palasiu nia oin, sira la temi ‘sua exelénsia Prezidente Repúblika’ maibé sira bolu de’it avó ‘Ramos Horta’.
Ezildo das Dores Brito tinan 13, eskola iha ensinu báziku faról Dili. Nia ba aprende dalen ingles, portugés no edukasaun sívika ho nia maluk sira seluk iha palasiu prezidensial.
Labarik sira hatene, prezidente repúblika mak orienta seguransa sira hodi autoriza labarik sira tama ba fatin luxu ne’ebá hodi halimar no estuda.
“Imi hatene se mak haruka imi mai halimar iha jardín?” Jornalista Manuel Gusmão, husu tan.
“Avo Ramos Horta mak hatán ami mai hariis no halimar iha palasiu” labarik sira hatán no lia ida de’it.
“Uluk ne’e ami besik de’it palasiu mós seguransa duni fila tiha ami ba uma” labarik sira konta.
Maske labarik sira livre halimar iha jardín palasiu prezensial maibé, seguransa nafatin kontrola, atu nune’e labarik sira labele hariis ho molik no baku malu.
“Seguransa sira la hirus ami, maibé fó hatene ami labele baku malu iha jardín palasiu nia laran, tenke hariis ho kalma” Ezildo haktuir.
Professor biblioteka Gabinete Palacio Prezidente, Armando dos Santos, haktuir, labarik hamutuk 50, fahe ba turnu 2 hodi aprende matéria iha palásiu prezidensial. Matéria ne’ebé uza ba hanorin labarik sira, edukasaun sívika, lian portugés, ingles no seluk tan.
“Rejistu labarik 57. entaun fahe ba dadeer no loraik. Estudante 30 resin aprende iha dadeer no seluk iha loraik. Ami hanorin kona-ba oinsá kumprimenta ema, hatudu dixiplina ba ema boot” dehan professor Armando dos Santos iha Biblioteca Palacio Prezidensial.
Bainhira eis prezidente repúblika, Francisco Guterres Lú-olo, sei tuur iha kadeira luxu palasiu nian, hamosu regra rigór ne’ebé sai bareira boot ida ba labarik sira. La iha dalan ba labarik atu halimar iha jardín palasiu, sá tan hariis iha palasiu nia oin.
Anjelina dos Santos, nudár seguransa iha palasiu prezidensial, kompara regra uluk no ohin loron.
Regra uluk, Anjelilna konta, labarik no kbiit laek ne’ebé hatais simples labele tama iha resintu palasiu hodi halimar. Tenke haruka fila.
“Prezidente uluk (Lú-olo) aplika regra ketat, mas agora ida ikus (Ramos) ne’e, nia mak haruka ami aplika regra, labele hirus labarik no kbiit laek. Atu hatais hanusá mós haruka tama ba palasiu” nia kompara.
Maske nune’e bainaka ne’ebé iha ajenda ba hasoru prezidente repúblika nia gabinete tenke hatais formal. Maibé, ba povu ki’ik hatais tuir nia kbiit, la presiza hatais formal.
“Bainaka balun ne’ebé hakarak ba hasoru prezidente repúblika tenke hatais hatais formal. Maibé ba sira ne’ebé kbiit laek, hatais tuir nia iha” seguransa ne’e fó sai.
Prezidente repúblika nia regra ne’ebé fó livre ba povu hotu atu sente palasiu luxu nia tatís halo seguransa sira tenke matan moris ba labarik sira.
“Regra ne’e di’ak ona, maibé, ami seguransa sira tenke kontrola másimu” dehan nia.
Antes ne’e, eis prezidente repúblika, Francisco Guterres Lú-olo mós selebra loron mundiál ba labarik iha palasiu prezidensial Dili.
Oras ne’e dadaun, prezaidente repúblika mos halibur provizóriu pintór sira iha palasiu hodi hatudu nia talentu.
Oras ne’e labarik iha Dili laran de’it mak sente palasiu nia jardín, hein katak prezidente repúblika sei lori labarik iha area rural hodi sente netik jardín palasiu nia luxu.
Hakerek Na’in : Scos Vieira (100622)
